• Jama nosowa jest wysłana błoną śluzową, w której można wyróżnić okolicę oddechową i węchową.
• Powietrze przechodzące przez nos zostaje ocieplone, oczyszczone i nawilżone.
• Receptory węchowe umieszczone są w jamie nosowej – u gatunku ludzkiego jest to 5 cm3 urzęsionego nabłonka węchowego, tworzącego pole węchowe.
• Do jamy nosowej uchodzi także przewód nosowo-łzowy (stąd gdy płaczemy pojawia się katar).
• Przeciętnie w ciągu 24 godzin przez nos człowieka dorosłego przepływa ponad 10 tysięcy litrów powietrza, które musi zostać ogrzane do temperatury około 36°C i nawilżone do 95% wilgotności względnej.
• Wiele środków leczniczych nie tylko zmienia pH błony śluzowej, ale może początkowo powodować porażenie ruchu rzęsek, potem zaburzenie regulacji naczynioruchowej w błonie śluzowej nosa lub nawet zniszczenie komórek nabłonka.
• Nabłonek błony śluzowej wyścielającej wnętrze nosa pokryty jest warstwą śluzu, który zatrzymuje cząsteczki zanieczyszczeń mechanicznych jak i biologicznych, które dzięki ruchowi rzęsek nabłonka przemieszczane są w kierunku gardła, gdzie są połykane. Mechanizm ten ma za zadanie zapobieganie przedostawaniu się czynników chorobotwórczych do delikatnej tkanki płucnej. Aby warstwa śluzu mogła dobrze spełniać swe zadanie powinna posiadać odpowiednią lepkość i płynność, właściwości te ulegają zmniejszeniu pod wpływem m.in. dymu papierosowego, suchego, zanieczyszczonego chemikaliami lub zimnego powietrza.
• Aby bez względu na panujące poza organizmem człowieka warunki atmosferyczne, temperatura i wilgotność powietrza docierającego do płuc miała stałą wartość, musi ono zostać ogrzane (bądź schłodzone) i nawilżone w „uzdatniaczu” – jakim jest nos. Mechanizmy te zachodzą poprzez zwiększenie objętości (obrzęk) tkanek dzięki zwiększonemu przepływowi krwi w naczyniach nosa. Przy nagłych kilkudziesięciostopniowych zmianach temperatury otoczenia, jakie odbywają się na przykład przy wychodzeniu z ciepłego pomieszczenia zimą, regulacja „uzdatniacza” nie nadąża za natychmiastowymi skokami temperatury. Podobnie dzieje się również przy nieumiejętnym użytkowaniu klimatyzacji w okresie letnim. Najlepiej tolerowane i adaptowalne dla naszego organizmu są zmiany do 10 stopni C.
• Błona śluzowa nosa podlega ciągłym wpływom zarówno bodźców zewnętrznych (bakterie, wirusy, alergeny, czynniki drażniące, zmiany temperatury, ciśnienia i wilgotności), jak i wewnętrznych (hormonalnych, neurogennych). Odpowiedzią na działające bodźce jest przekrwienie, obrzęk i wzmożone wydzielanie błony śluzowej nosa.
• Nos to jedyna fizjologiczna droga oddechowa. Ominięcie tej drogi w wyniku przejścia z oddychania nosowego na ustne (co następuje przy zmniejszeniu przekroju jam nosowych poniżej wartości 0,3 cm) lub penetracji cząsteczek mniejszych niż jeden mikrometr, prowadzi do osadzania się alergenu w oskrzelach.
• W przypadku zatkania nosa często stosuje się leki obkurczające, które jednak po pewnym czasie wywołują rebound syndrom (zespół odbicia), czyli nasilają obrzęk, pomimo ich stosowania.
• Za przyczynę powstawiania i rozwoju polipów uważa się przewlekły proces zapalny błony śluzowej nosa.
• Katar sienny powodowany jest głównie przez alergeny pyłków roślin wiatropylnych a astma przez pleśnie i roztocza.
• Alergeny odpowiadające za całoroczne alergiczne nieżyty nosa rzadko powodują surowiczy katar, świąd i kichanie. Zwykle dominującym objawem jest zatkanie nosa. Zapalenie spojówek prawie nie występuje. Przeciwieństwem są sezonowe alergiczne nieżyty nosa, w których zapalenie spojówek jest prawie regułą, podobnie jak napady kichania, świąd nosa i wodnisty katar.
• W ostatnich latach uznaje się, że choroby alergiczne, takie jak astma oraz alergiczny nieżyt nosa, są chorobami zapalnymi.
